Blog van Jan-Willem Scheurwater en Jannet Scheurwater over het begrijpen van klassieke muziek

Muze

Muze
De negen muzen — Clio, Thaleia, Erato, Euterpe, Polyhymnia, Calliope, Terpsichore, Urania, Melpomene —Romeinse sarcofaag, 2e eeuw

De Frauenkirche in Dresden

De Frauenkirche in Dresden is in verschillende opzichten een bijzonder gebouw. Allereerst door de vorm: de architect, Georg Bähr, ontwerpt rond 1725 een nieuwe kerk om de bouwvallige middeleeuwse kerk te vervangen. Hij kiest voor een grote koepel, die rust op een achthoekig grondvlak en die onderaan wijder uitloopt. Zo krijgt de kerk het uiterlijk van een klok, vandaar de bijnaam 'stenen klok'.
De kerk is bestemd voor de Lutherse eredienst. Door het koepelvormig ontwerp zijn het altaar, doopvont en de preekstoel voor alle gelovigen goed te zien, waar zij zich ook in de kerk bevinden, helemaal in overeenstemming met de Lutherse visie.

Het markante gebouw bepaalt het stadsaanzicht van Dresden tot 15 febrauri 1945. In de nacht van 13 op 14 februari wordt Dresden hevig gebombardeerd door de geallieerden. De brand die ontstaat in de kerk, is zo hevig dat de koepel, die in eerdere eeuwen de nodige vijandelijke aanvallen doorstaan heeft, uiteindelijk instort. Wat rest zijn zwartgeblakerde puinhopen, een verschrikkelijk beeld van de verwoestingen van de oorlog.



Wat moet met de puinhopen gebeuren? Dresdener burgers willen hun kerk niet als verloren beschouwen. Al in de eerste maanden na de verwoesting worden plannen gesmeed voor de herbouw, maar financiële middelen zijn schaars en ontoereikend. Wel worden 850 stenen uit de puinhopen gehaald, geïnventariseerd, genummerd en opgeslagen in de Salzgasse, een straatje naast de puinhopen, in de hoop op betere tijden. Het altaar dat in de 18e eeuw door Johann Feige gemaakt is, is redelijk geconserveerd gebleven dankzij het gesmolten tin van het orgel, dat over haar heen gedruppeld is tijdens de vuurzee. Het wordt ommuurd zodat het bewaard blijft voor als de herbouw ter hand genomen kan worden genomen.

Lang ziet het ernaar uit dat de hoop op herbouw vergeefs is.
Aanvankelijk laat de communistische partij de puinhopen liggen als voorbeeld van de verwoestingen die de geallieerden veroorzaakt hebben. Na verloop van tijd wil men het beeld van de verwoeste kerk laten verdwijnen uit de stad. In de ogen van de Oost-Duitse regering zijn kerken overbodige instellingen en het plein moet een functionele bestemming krijgen. De plannen zijn daar een parkeergarage te bouwen. De weerstand vanuit de bevolking tegen deze plannen is echter zo sterk  dat de overheid de bouw van de parkeergarage niet aandurft en dus blijven de puinhopen van wat eens een prachtige kerk was bestaan. Ze dienen als 'Mahnmal', gedachtenis aan de oorlog en aan hen die bij de bombardementen gestorven zijn.

Op initiatief van een paar mensen wordt er vanaf begin jaren '80 op 13 februari bij de puinhopen van de kerk een herdenking van het bombardement gehouden. Deze herdenkingen groeien uit tot vreedzame protesten tegen het bewind en dragen bij aan 'die Wende', het einde van de DDR.
Tegelijk met de ondergang van de DDR wordt de herbouw van de Frauenkirche weer op de agenda gezet. Nog steeds ontbreekt het aan de financiële middelen, maar uit een kring van betrokken burgers komt een krachtige oproep aan de wereld 'Ruf aus Dresden', op schrift gesteld door de pastoor Karl Ludwig Hoch. Uit de hele wereld stromen donaties binnen. Met name de donaties uit de Verenigde Staten en uit Engeland doen goed: Ze worden gezien als teken van verzoening. Nu kunnen de burgers van Dresden de stenen fragmenten weer tevoorschijn halen. Hun geduld wordt beloond!


De herbouw van de kerk begint in 1994 en wordt in 2005 voltooid. Eén derde van de stenen van de huidige kerk is afkomstig van de zorgvuldig bewaarde stenen van de oude kerk. De resten van het oude gebouw zijn zorgvuldig geïntegreerd in het nieuwe, lichte gebouw
De kerk, overbodig in de ogen van DDR-regering, staat er weer door de inspanning en het geduld van de bevolking en bekwame bestuurders en wordt nu gebruikt als monument van verzoening en vrede. Het nieuwe gebouw is anders; het is aangepast aan de moderne tijd en getekend door de verwoesting en door de jaren van verwaarlozing. Toch is het ook de voortzetting van het oude gebouw, niet alleen omdat de oude bouwtekeningen intensief zijn gebruikt en gevolgd, zodat het uiterlijk in grote mate overeenkomt met de vroegere kerk. Maar ook omdat de functie van Godshuis, van vredeshuis op deze plek weer wordt voortgezet.
In de jaren waarin traditie verwoest en voor dood verklaard werd, hebben inwoners van Dresden het besef gehad dat ook datgene dat overbodig lijkt of geen functie meer lijkt te hebben, ergens bewaard moet blijven. Met de bouwstenen van vroeger kunnen nieuwe monumenten ontstaan.
Geldt dat niet voor veel meer dingen?

september 2017

Jannet Scheurwater

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.